نگاهی به صبح یکشنبه - فریبا منتظرظهور

Michael Kenna

نگاهی به : صبح یکشنبه ( یازده داستان از ادبیات امروز فرانسه زبان)

مترجم : اصغر نوری / نشر افکار / چاپ اول 1391

مجموعه داستان «صبح یکشنبه» شامل یازده داستان کوتاه از یازده نویسنده فرانسوی‌زبان است از کشورهای مختلف جهان، به انتخاب مترجم کتاب.

داستان‌ها دارای سبک‌، نثر، راوی و زبان مختلف هستند. خواندن یازده داستان، با سبک‌های متنوع، نوعی شناخت و انعطاف در قضاوتِ داستان کوتاه به ما می‌‌دهد تا به‌راحتی برچسب نفی و رد بر سینه هر داستانِ غیرمتعارف و دیگرگونی  نزنیم. و به این باور برسیم که آنچه اهمیت دارد هماهنگی بین عناصر مختلف در داستان و اعتقاد خود نویسنده به کار خویش است.

قبل از هر داستان، مختصری درباره نویسنده  و سبک او جهت آشنایی نوشته شده. داستانِ منتخب، بیانگر سبک کار آن نویسنده است. برخی از داستان‌ها را مرور می‌کنیم:

داستان «سِن - اثر پاتریک مودیانو» تراژدی روزهای کودکیِ دخترِ یک بازیگر است که از دید راوی اول شخصِ ناظر، روایت می‌شود. شخصیت‌پردازی کامل و دقیق نیست، اما با خوانش داستان آرام‌آرام به معنایی که منظور نویسنده است، خواهیم رسید.

« صبح یکشنبه - اثر پاتریس ژویف» از تلخی‌های فرزندِ پدری دائم‌الخمر و مادری ضعیف  بودن، می‌گوید. سطل زباله‌ی  پدر و مادرهای نالایق شدن،.... این داستان سرشار از تعلیق و کشمکش است، از زبانِ  نوجوانی سیزده‌ساله .

«مامان گاهی  وقت‌ها در قبال ما هیچ مسئولیتی به گردن نمی‌گیرد. می‌گذارد بابا کتکمان بزند. می‌گذارد خودش هم کتک بخورد. و وقتی کرد به استخوانش می‌رسد او هم کتکمان می‌زند . – از متن»

«مادرانه -  اثر آن لیزگروبنی»  روایتی به سبک اعترافی است از زبانِ زنی  که  مادر شده، اما خالی از حس و مهر مادرانه است و این احساس با گذشت زمان نیز در او جاری نمی‌شود و جای خالی را نفرت  پُر می‌کند. نفرتی که بر تن و روح  کودک هرروز آوار می‌شود.

داستان  کوتاه اگر به‌زعم برخی، عرصه‌ی گفتن از فردیات است نه فضایی برای تحلیل‌های اجتماعی و سیاسی ، اما داستانِ «آی دزد...- اثر لوکلزیو»   معضلی اجتماعی به نام بی‌کاری که فقر و فساد را به دنبال می‌آورد را طرح می‌کند.  این داستان  به‌صورت   گفتگویی ساده  بین یک دزد و مخاطبی ناشناس که می‌تواند نویسنده باشد، روایت می‌شود و ما در نقش قاضی، زندگی این دزد را از نگاه خودش مرور می‌کنیم.

سبک روایت ساده، خطی و کلاسیک است، نویسنده با جسارت مضمون را هدف اصلی خود می‌داند و با سبک خود می‌گوید اگر در جستجوی تکنیک و پیچ‌وخم ظاهری هستید، اشتباهی آمده‌اید.  

اگر پذیرفته‌ایم داستان کوتاه برشی کوتاه از زندگی بلند یک انسان است، در این مجموعه ، داستان‌هایی پیدا می‌کنیم که این تعریف را نقض می‌کنند  و بیشتر رمانی فشرده یا طرح یک رمان به نظر می‌رسند تا داستان کوتاه. مثل داستان « پسرِ نانوا – اثر موریس پُن». پسر نانوا پانزده سال از زندگی پسر یک نانوا را روایت می‌کند که برای داستان کوتاه بازه زمانی طولانی است و جالب این‌که برنده جایزه گنکور شده است.

و البته داستان « تبر- اثر آگوتا کریستوف» را داریم که داستان دوصفحه‌ای است از یک‌شب. و یک جنایت.  

داستان« چرا؟ - اثر آلن اسپیس»  تک‌گویی دختری است که پس از تولد خواهرش دیگر حرف نمی‌زند. خواهر کوچک‌تر پیشرفت می‌کند، نوازنده می‌شود، اما راوی در انزوا و سکوت پیر. این داستان و صبح یکشنبه از بهترین‌های این مجموعه هستند.

« بی‌آنکه من را نگاه کند لبخند می‌زد و من، آنجا بودم، ...- از متن»

« روز و شب-  اثر بریژیت ژیرو»  به فاصله‌ی بین انسان‌ها  در زندگی روزمره می‌پردازد . فاصله‌ای که قرار نیست پُر شود. از نظر سبک و مضمون به بسیاری از داستان‌های کوتاهِ خوب امروز ایرانی شباهت دارد.

تمِ اصلی داستان‌ها رنج است. وجه اشتراکشان علاوه بر شهرت نویسندگان، مضامین نو، تلخ و روایت‌های اغلب چندلایه‌ای. من با این بخش از نظر آلن بوسکو که در یادداشت مترجم آمده موافقم که می‌گوید«به‌هرحال داستان کوتاه فرانسوی ژانری بلندپروازانه نیست.»

 فریبا منتظرظهور