چرا دوست دارند ناشناس باشند؟

Henri Rousseau. Surprise! 1891.Oil on canvas. 130 x 162 cm. National Gallery, London, UK.

منصوره اشرافی

زمانی در سیاست و در میان گروههای مخالف مخفی که در حال مبارزه با دیکتاتور­های سرکوبگر بودند، داشتن نام مستعار امری عادی، طبیعی و الزامی بود چرا که مصونیت و امنیتی را ایجاد می کرد که در پناه آن، فرد قادر به ادامه زندگی بود و می توانست با استفاده ازنام مستعار و پنهان کردن نام واقعی خود بهترین و بیشترین  بازده در کار تبادل اطلاعات و نفوذ کردن به منابع اطلاعاتی  را داشته باشد و در عین حال از وارد شدن آسیب به زندگی عادی و روزمره خود و اطرافیانش بکاهد. تمام اینها و موارد دیگری از این قبیل مجموعه محاسنی را برای استفاده از نام مستعار و الزام به آن را در مبارزات سیاسی بوجود می آورد.

در عرصه وبلاگ نویسی  و در فضای اینترنت داشتن نام مستعار ممکن است دلایل زیادی داشته باشد ولی به این دلایل  در اینجا نمی خواهم بپردازم. تنها بر یک مورد خاص قصد انگشت گذاشتن دارم و آن هم  در زمینه انتقاد از اشخاص مختلف و اظهار نظر کردن در مورد حرفها و صحبتها و عملکرد آنها، تحت نام مستعار است.

از نظر من این رفتار نشان دهنده نهایت محافظه کاری  و عدم صداقت و شجاعت در بیان و نظر است.

ما آدمها با همدیگر برخورد داریم، معاشرت می کنیم، در کوچه و خیابان و محافل و مجامع همدیگر را می بینیم، گاهی سلام علیکی داریم گاهی رفت وآمدی  گاهی دوستی زیادی و گاهی هم، دشمن هم می شویم. دوست داریم که کارهایمان مطلوب دیگران باشد تا در چشم آنها خوشایند جلوه کنیم. دوست داریم توجه مثبت دیگران را به خودمان جلب کنیم. دوست داریم نظر دیگران درباره ما منفی نباشد و دوست داریم آنها به ما محبت داشته باشند و تلاشمان در جهت کسب هر چه بیشتر محبت، احترام، محبوبیت و جذابیت بیشتر است.

 برای همین هم سعی می کنیم بیشتر خوبی های آدمها  و نقاط مثبت شان را در پیش رویشان بازگو کنیم و بدی ها و نقاط منفی شان  را در پشت سر. اگر انتقادی به آنها داریم سعی می کنیم آن را در لفافه و یا غیر مستقم و یا به وسیله واسطه ای بیانش کنیم و هرگز دوست نداریم که با انتقاد مستقیم و بی پرده و عیان، از نگاه مثبت آنها به خودمان بکاهیم. خلاصه آدمها تمایل دارند و می خواهند که وجهه خود را نزد دیگران بهتر کنند، نه اینکه آنرا از بین برده و خدشه دارش کنند و دوست دارند تا می توانند از دریچه چشم دیگران عزیز و محترم و دوست داشتنی  باشند.

چرا که اکثر مردم به این نکته آگاهند که  ایراد گرفتن و انتقاد کردن و اشتباه دیگران را به رخ کشیدن و نقاط منفی و ضعف دیگران را بازگو کردن مورد خوشایند و مطلوب اکثریت نیست و به احتمال  بسیار زیادی ممکن است تاثیرات بدی بر روابطه احتمالی حسنه ی آینده آنها بگذارد و بر حسب پیشگیری های معقول و منطقی، ترجیح می دهند  در پشت نام مستعار مخفی شوند. نام مستعار محمل مناسبی می شود برای ایراد و انتقاد از دوست، آشنا، فامیل، همکار، همسایه و غریبه و حتا دشمن.

با این شیوه هم به راحتی و در کامل آزادی و رهایی از هر قید و بندی حرف خود را زده و در کنار آن نه دوست و آشنایی را از خود رنجانده ایم و نه راه را بر دوستی های احتمالی آینده بسته ایم و نیز به دشمن خود هم اعلان جنگ نداده ایم چرا که فقط تیرهایی به سوی او پرتاب کرده ایم که سرمنشا آن برای او ناشناخته است و قادر به عمل متقابل نخواهد بود و به خاطر همین ملاحظات و محافظه کاری ها و ترسها, نام مستعار بر خودمان می گذاریم .

اما به گمان من همه اینها بی ارزش است  چرا که کوچکترین و جزیی ترین انتقاد تحت نام مشخص و معین هزاران بار ارزشمند تر از کوبنده ترین و تیزترین انتقادات تحت نام مستعار است.

محافظه کاری در عدم انتقاد و شجاعت در انتقاد با نام مستعار نیست. چرا که در عرصه انتقاد به اشخاص و عملکرد آنها خطری جانی و مالی تهدیدمان نمی کند که به خاطرش بخواهیم در پشت نام مستعار سنگر بگیریم.( البته وارد مقوله انتقادهای سیاسی نمی شوم  هر چند که  گمان می کنم هم اکنون اجرای آنها زیر پوشش نام مستعار هم دیگر عملی منسوخ شده است.) تنها چیزی که در انتقاد  با نام واقعی ممکن است، به خطر افتادن و از دست دادن موقعیت ها و منافع احتمالی و یا تضمینی حال و آینده فرد منتقد است.

براستی از کجا می توانیم مطمئن باشیم که کسی که امروز منتقد و ایراد گیرنده بر من بوده ساعتی قبل با من غذا نخورده، به گردش نرفته، بحث نکرده، به خانه ام نیامده و سپس با زدن نقاب دورویی و تزویر و سواستفاده از واکنش های صادقانه دست به انتقاداتی مغرضانه در زیر نام مستعار زده است ؟

آیا پنهان شدن  در تاریکی و مخفی ماندن در پشت نام مستعار و آشکارا مردمان آشکار را مورد هدف قرار دادن کمی مزورانه نیست؟ براستی چه دلیلی جز ترس، تعریف کننده این پنهان شدن و عدم تمایل به دیده شدن است؟ بی تردید ترس تنها نام کامل و در بر گیرنده تمام دلایل ممکن و احتمالی  پنهان شونده است . ترس برای از دست دادن منافع . موقعیت . محبوبیت . روابط  ووو

دوست نداریم دیده شویم و شناخته شویم چون دوست نداریم با شناختنمان دیگران نیز بتوانند ما را بکاوند و نقاط ضعف ما را در روشنی بیابند. چون دوست نداریم مورد قضاوت واقع شویم و خوانند گان نتوانند تشخیص دهند که عالم بی عمل هستیم یا با عمل! چون حرف زدن از عمل کردن دشوارتر بوده و همین طور راحتر و آسانتر. چون نسخه پیچیدن برای دیگران همیشه کاری سهل و ممتنع است و  چون دیده نمی شویم هچیکس نمی تواند  در مورد خودمان و درستی اعمال و رفتارمان قضاوت کند. چون تئوری  صادر کردن راحتر از عمل کردن است و هیچ معلوم نیست که این منتقد و ایراد گیر آیا به آنچه که می گوید و یا می نویسد معتقد است و عمل می کند یا نه؟

چرا که نوشته هایش بدون امضا و فاقد هویت واقعی است. برای قضاوت کردن در مورد دیگران نیاز به نگاه کردن به کارنامه عملی آنها هست و کار نامه عملی هر فردی بر مبنای هویت واقعی آن فرد شکل می گیرد. ما چگونه می توانیم کارنامه دیگران را در پیش روی خود بگذاریم در حالی که با دستمالی سر و صورت خود را محکم بسته ایم تا شناخته نشوییم؟ چگونه این حق به ما داده شده است و آیا موضع طرفین در این بررسی عادلانه و یکسان است؟ در حالی که یکی خود را محق دانسته  و دایم دیگران و عملکردشان را مورد قضاوت و بررسی قرار دهد در حالی که خودش کارنامه ای ندارد. چرا که حرف تنها کافی نیست و تنها حرف زدن نمی تواند مبنای قضاوت قرار گیرد .

پس بهتر است دستمالها از روی سر و صورت بر داشته شود و جلاد و قربانی هر دو به وضوح تمام همدیگر را شناسایی کنند.

حفظ کردن همه جناحها، دوستها و دشمنها و در عین حال حرف خود را هم زدن و در عین حال ریز بینی و تیز بینی و دانش  خود را به رخ کشیدن و تنها بر نقاط ضعف دیگران انگشت گذاشتن  و خود را پنهان کردن، نهایت ریا کارانه عمل کردن است.چون که همیشه در مواقع انتقاد از دیگران به این روش رو می آوریم و در زمان تحسین و تمجید از دیگران ترجیح می دهیم که نام واقعی خود را بنویسم.

درست است که در فضای مجازی اینترنت هر شخصی مجاز به گفتن هر سخنی تحت هر هویتی می تواند باشد اما آنچه که مهم است این است که خواننده  نوشتار بداند و حس کند که نویسنده در قبال آنچه که نوشته مسول است  و ایجاد تردید در خواننده و مخاطب, مبنی بر عدم وجود (هویت) واقعی نویسنده  و یا دوگانه بودن شخصیت نویسنده باعث سلب اعتماد  به نوشته می شود و در صداقت نویسنده نسبت به نوشته خود ایجاد شک و تردید می کند و احتمالا به خاطر پنهان ماندن نام نویسنده   به مغرضانه بودن نوشته گمان می رود. درست است که داشتن نقاب به ما جرات و جسارت و شهامت می دهد ولی آیا این من جسور پنهان شده در پشت نقاب، همان من واقعی ماست؟